معامله صوری به قراردادی گفته می‌شود که به ظاهر انجام شده و فاقد قصد واقعی طرفین برای انتقال مالکیت یا ایجاد تعهد است. معمولاً چنین معاملاتی با اهدافی نظیر فرار از دین، فریب طلبکاران یا پوشش فعالیت‌های غیرقانونی صورت می‌گیرد. برای مثال، فردی ممکن است ملک خود را به نام یکی از اقوام ثبت کند تا از توقیف آن توسط طلبکاران جلوگیری نماید.
بر اساس ماده ۲۱۸ قانون مدنی، هر معامله‌ای که فاقد قصد واقعی باشد، باطل و بی‌اثر است. همچنین طبق قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی، انجام معامله با قصد فرار از دین جرم محسوب شده و مشمول مجازات قانونی می‌شود.
طبق ماده ۲۱ قانون اجرای محکومیت‌های مالی، معامله صوری با قصد فرار از دین جرم محسوب شده و مجازات آن حبس تعزیری درجه شش (شش ماه تا دو سال) یا پرداخت جزای نقدی معادل نصف مبلغ بدهی است. همچنین اگر طرف مقابل معامله نیز از صوری بودن آن آگاه باشد، به عنوان شریک جرم شناخته شده و مشمول مجازات می‌شود.
توصیه‌های حقوقی
۱. از ورود به معاملات صوری جداً خودداری کنید، زیرا علاوه بر بطلان معامله، احتمال مجازات کیفری نیز وجود دارد.
۲. در هر معامله‌ای حتماً از انجام واقعی پرداخت وجه و تحویل مال اطمینان حاصل نمایید.
۳.اگر به عنوان طلبکار به معامله‌ای مشکوک هستید، کلیه مدارک و شواهد از جمله اسناد، شهادت شهود و اقرار طرفین را جمع‌آوری کنید.
۴.پیش از انجام معاملات مهم، به ویژه در شرایط بدهی، حتماً با وکیل متخصص مشورت کنید.
معاملات صوری نه تنها مشکلات مالی را حل نمی‌کند، بلکه می‌تواند منجر به مجازات کیفری، از دست رفتن مال و آسیب به آبرو شود. هوشمندانه عمل کنید و در صورت نیاز به راهنمایی بیشتر، می‌توانید با وکلای متخصص مشورت نمایید.