خرید و فروش اموال موروثی به‌واسطه‌ی ماهیت خاص این اموال، مستلزم رعایت تشریفات قانونی و توجه به نکات حقوقی ویژه‌ای است که عدم رعایت آن‌ها می‌تواند موجب بروز اختلافات و بی‌اعتباری معامله گردد. در ادامه مهم‌ترین توصیه‌های حقوقی در این خصوص ارائه می‌شود:
۱. احراز مالکیت وراث
پیش از انجام هرگونه معامله، باید اطمینان حاصل شود که فروشندگان، کلیه وراث قانونی متوفی هستند. برای این منظور، دریافت گواهی انحصار وراثت الزامی است.
۲. بررسی وجود وصیت‌نامه
– قبل از معامله، باید از وجود یا عدم وجود وصیت‌نامه توسط متوفی اطمینان حاصل شود.
اگر وصیت‌نامه وجود داشته باشد، ممکن است بخشی از ملک به شخص دیگری (غیر از وراث) تعلق گرفته باشد یا شرایط خاصی برای فروش تعیین شده باشد.
۳. احراز هویت و رضایت تمامی وراث
اموال موروثی پیش از تقسیم، به‌صورت مشاع بین همه وراث مالکیت دارد. لذا برای فروش مال موروثی، موافقت و حضور تمام وراث یا وکلای رسمی ایشان در معامله ضروری است. انتقال سهم مشاع بدون رضایت سایر وراث، تنها نسبت به سهم انتقال‌دهنده معتبر است.
۴. بررسی وضعیت تصرف و اختلافات احتمالی
– در مواردی که یکی از وراث در ملک موردنظر ساکن یا متصرف است، باید وضعیت حقوقی تصرف وی مشخص گردد.
– همچنین، وجود هرگونه اختلاف، طرح دعوی یا ممنوع‌المعامله بودن ملک باید از طریق استعلام از مراجع مربوط بررسی شود.
۵. بررسی سوابق ملک و تعهدات متوفی
پیش از معامله، باید از عدم وجود بدهی یا رهن بر روی ملک موروثی اطمینان حاصل شود.
اگر ملک در رهن بانک باشد، انتقال آن منوط به پرداخت بدهی یا رضایت بانک است.
۶. تنظیم مبایعه‌نامه رسمی یا قول‌نامه معتبر
در صورت توافق وراث بر فروش، توصیه می‌شود معامله به‌صورت رسمی در دفتر اسناد رسمی انجام پذیرد. چنانچه ابتدا مبایعه‌نامه عادی تنظیم می‌شود، باید مشخصات دقیق ملک، مشخصات همه وراث، میزان سهم هر یک، نحوه پرداخت و تعهد به تنظیم سند رسمی در آن قید گردد.
۷. پرداخت مالیات بر ارث و مفاصاحساب‌ها
انتقال رسمی ملک موروثی منوط به پرداخت مالیات بر ارث توسط وراث و اخذ مفاصاحساب مالیاتی از اداره امور مالیاتی است. بدون دریافت این مفاصاحساب، انتقال سند در دفاتر اسناد رسمی امکان‌پذیر نیست.
۸. رعایت قواعد تقسیم ترکه در صورت فروش جزئی
در صورتی که ملک موروثی هنوز میان وراث تقسیم نشده و فقط بخشی از آن فروخته می‌شود، باید سهم مشاع فروشندگان به‌دقت مشخص و در قرارداد قید شود تا از بروز دعاوی بعدی جلوگیری گردد.
۹. استفاده از وکیل یا مشاور حقوقی در معاملات پیچیده
مشاوره با وکیل متخصص در امور ارث و املاک تضمین‌کننده صحت معامله و پیشگیری از دعاوی آتی خواهد بود.